Skip to main content
Baile
Aoisghrúpaí
4 Bliain agus níos óige
Ainmneacha Gaeilge
Naíonraí
Ag úsáid Gaeilge le do pháistí
Ag labhairt Gaeilge le do gharpháistí
Ag tógáil páistí le Gaeilge taobh amuigh den Ghaeltacht
Ag tógáil páistí le Gaeilge sa Ghaeltacht
Tacaíocht, seirbhísí agus áiseanna
4 - 12 Bliain
Gaelscoileanna & Gaelcholáistí
Buntáistí Oideachais trí Ghaeilge
Coláistí Samhraidh
An Ghaelbhratach
Féilte
Tacaíocht, seirbhísí agus áiseanna
12 - 18 Bliain
Gaelscoileanna & Gaelcholáistí
Buntáistí Oideachais trí Ghaeilge
Coláistí Samhraidh
5 leid – Ag dul chun na Gaeltachta
An Ghaelbhratach
Féilte
Ag úsáid d’ainm as Gaeilge
Tacaíocht, seirbhísí agus áiseanna
18 - 22 Bliain
Cumainn Ghaelacha & Aontais Mhac Léinn
Cúrsaí le Gaeilge ar an 3ú Leibhéal
Féilte
Tacaíocht, seirbhísí agus áiseanna
22+ Bliain
Gairmeacha le Gaeilge in Éirinn
Ranganna Gaeilge do Dhaoine Fásta
Glac Páirt sa Ghluaiseacht
Ciorcail Chomhrá | Caint & Comhrá
Féilte
Saoire sa Ghaeltacht
Tacaíocht, seirbhísí agus áiseanna
Pobal
Nuachtlitreacha PEIG.ie – Ríomhphost & WhatsApp
Tithe agus tailte atá ar díol agus ar cíos sna ceantair Ghaeltachta – dar le Daft.ie
10 bhFáth le Clárú don Eolaire Gnó
Tacaíochtaí ar fáil do ghnóthaí
Ciorcail Chomhrá | Caint & Comhrá
Sloinnte
An Ghaeltacht
Grúpaí Pobail
Na Lárionaid Ghaeilge
Na Ceanneagraíochtaí
Féilte
Seachtain na Gaeilge le Energia
Imeachtaí Ardú Feasachta
Leabhair Ghaeilge
Podchraoltaí Gaeilge
An Chaint
Oifigigh Gaeilge i bhFeidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte (FSS)
7 dtreoir le bheith níos sábháilte ar líne
Foghlaim
Ag foghlaim na Gaeilge
Naíonraí
Gaelcholáistí
Gaelscoileanna & Gaelcholáistí
An Ghaeilge i Scoileanna Béarla
Ranganna
Seirbhísí Gaeilge do Scoileanna
Téarmaíocht agus Gramadach ar líne
Cearta
Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003
Cairt Eorpach do Theangacha Réigiúnacha & Mionlaigh
Straitéisí Gaeilge ó Thuaidh is ó Dheas
Seirbhísí ar fáil as Gaeilge
Glac Páirt sa Ghluaiseacht
Feachtasaíocht
Taighde Gaeilge
Ag úsáid Gaeilge le seirbhísí stáit
An Coimisinéir Teanga
6 fhorbairt teicneolaíoctha atá ó chainteoirí na Gaeilge
Fostaíocht
Leabhrán Ghairmeacha le Gaeilge
Físeáin: ‘Do Ghairm le Gaeilge’
Gairmeacha le Gaeilge san Eoraip
Gairmeacha le Gaeilge in Éirinn
Folúntais
Cúrsaí le Gaeilge ar an 3ú Leibhéal
CV Samplach Gaeilge
Ag lorg poist leis an nGaeilge
Cé hiad na fostóirí Gaeilge is mó?
Comhairle agallaimh do phost le Gaeilge
5 leid d’fhísagallaimh
Bileog Eolais faoi Phoist Fhéideartha
Ceisteanna Coitianta
Baile
Aoisghrúpaí
4 Bliain agus níos óige
Ainmneacha Gaeilge
Naíonraí
Ag úsáid Gaeilge le do pháistí
Ag labhairt Gaeilge le do gharpháistí
Ag tógáil páistí le Gaeilge taobh amuigh den Ghaeltacht
Ag tógáil páistí le Gaeilge sa Ghaeltacht
Tacaíocht, seirbhísí agus áiseanna
4 - 12 Bliain
Gaelscoileanna & Gaelcholáistí
Buntáistí Oideachais trí Ghaeilge
Coláistí Samhraidh
An Ghaelbhratach
Féilte
Tacaíocht, seirbhísí agus áiseanna
12 - 18 Bliain
Gaelscoileanna & Gaelcholáistí
Buntáistí Oideachais trí Ghaeilge
Coláistí Samhraidh
5 leid – Ag dul chun na Gaeltachta
An Ghaelbhratach
Féilte
Ag úsáid d’ainm as Gaeilge
Tacaíocht, seirbhísí agus áiseanna
18 - 22 Bliain
Cumainn Ghaelacha & Aontais Mhac Léinn
Cúrsaí le Gaeilge ar an 3ú Leibhéal
Féilte
Tacaíocht, seirbhísí agus áiseanna
22+ Bliain
Gairmeacha le Gaeilge in Éirinn
Ranganna Gaeilge do Dhaoine Fásta
Glac Páirt sa Ghluaiseacht
Ciorcail Chomhrá | Caint & Comhrá
Féilte
Saoire sa Ghaeltacht
Tacaíocht, seirbhísí agus áiseanna
Pobal
Nuachtlitreacha PEIG.ie – Ríomhphost & WhatsApp
Tithe agus tailte atá ar díol agus ar cíos sna ceantair Ghaeltachta – dar le Daft.ie
10 bhFáth le Clárú don Eolaire Gnó
Tacaíochtaí ar fáil do ghnóthaí
Ciorcail Chomhrá | Caint & Comhrá
Sloinnte
An Ghaeltacht
Grúpaí Pobail
Na Lárionaid Ghaeilge
Na Ceanneagraíochtaí
Féilte
Seachtain na Gaeilge le Energia
Imeachtaí Ardú Feasachta
Leabhair Ghaeilge
Podchraoltaí Gaeilge
An Chaint
Oifigigh Gaeilge i bhFeidhmeannacht na Seirbhíse Sláinte (FSS)
7 dtreoir le bheith níos sábháilte ar líne
Foghlaim
Ag foghlaim na Gaeilge
Naíonraí
Gaelcholáistí
Gaelscoileanna & Gaelcholáistí
An Ghaeilge i Scoileanna Béarla
Ranganna
Seirbhísí Gaeilge do Scoileanna
Téarmaíocht agus Gramadach ar líne
Cearta
Acht na dTeangacha Oifigiúla 2003
Cairt Eorpach do Theangacha Réigiúnacha & Mionlaigh
Straitéisí Gaeilge ó Thuaidh is ó Dheas
Seirbhísí ar fáil as Gaeilge
Glac Páirt sa Ghluaiseacht
Feachtasaíocht
Taighde Gaeilge
Ag úsáid Gaeilge le seirbhísí stáit
An Coimisinéir Teanga
6 fhorbairt teicneolaíoctha atá ó chainteoirí na Gaeilge
Fostaíocht
Leabhrán Ghairmeacha le Gaeilge
Físeáin: ‘Do Ghairm le Gaeilge’
Gairmeacha le Gaeilge san Eoraip
Gairmeacha le Gaeilge in Éirinn
Folúntais
Cúrsaí le Gaeilge ar an 3ú Leibhéal
CV Samplach Gaeilge
Ag lorg poist leis an nGaeilge
Cé hiad na fostóirí Gaeilge is mó?
Comhairle agallaimh do phost le Gaeilge
5 leid d’fhísagallaimh
Bileog Eolais faoi Phoist Fhéideartha
Ceisteanna Coitianta
<a-href="https://tuairisc.ie"-class="credit-tuairisc"-target="-blank"-rel="noopener-noreferrer"></a>-an-fearr-cuid-den-stair-a-fhagail-mar-ata-si?

An fearr cuid den stair a fhágáil mar atá sí?

| Mairtin O Cathain |

‘Is fearr cuid den stair a fhágáil mar atá sí!’. Fear macánta agus fear gnaíúil as an Aird Thiar i gCarna i gConamara a dúirt é sin liom nuair a d’fhiafraigh mé de an ndéanfadh sé píosa cainte a chuirfí i dtaisce ar théip in Ionad Cuimhneacháin na nImirceach i gCarna.

Bhí sé tugtha suas do Cholm Mac Donnchadha – Colm Bheartla Shéamuis – go raibh an-mheabhair aige ar stair an cheantair agus go leor eolais aige faoi dhaoine muinteartha.

Bhain an freagra a thug sé orm cineál cor asam.

Is minic a dúradh gur cheart cuid den eolas a bhí ag Colm a thaifeadadh agus a choinneáil sa gcaoi agus go mbeadh fáil ag na glúnta ina dhiaidh ar chúlra an phobail. Bhí dream forbartha an Ionaid ag bailiú eolais agus ag labhairt le daoine. Céard faoi Cholm?

Dúirt mé leo go gcuirfinn ceist air. Bhí aithne sách maith faighte agam air in imeacht na mblianta. Tháinig sé linn go reilig Mhaírois scaitheamh roimhe sin go ’speánfadh sé uaigheanna a muintire d’Anna McDonough, deirfiúr le Denis McDonough, a bhí ina cheannasaí foirne, nó Chief of Staff, ag an Uachtarán Obama an uair sin. Rinne Colm cur síos di ar stair a muintire sa gceantar agus ar na hainmneacha a bhí ar na clocha cuimhneacháin sa reilig.

Ach an ndéanfadh sé píosa cainte a chuirfí ar taifead?

“Ní dhéanfaidh,” a deir Colm “agus inseoidh mé dhuit cén fáth. Is fearr cuid den stair a fhágáil mar atá sí.”

Chuimhnigh mé ar an ráiteas sin anois agus aríst le tamall agus mé bodhraithe ag caint agus ag díospóireacht faoin gceiliúradh ar an RIC agus ar an Dublin Metropolitan Police, ócáid arbh éigean í a chaitheadh in aer.

Is léir rud amháin faoi seo: is minic gur slí bheatha nó caitheamh aimsire ag staraithe iad imeachtaí na haimsire a caitheadh, bíodh sin stair na cogaíochta, stair pholaitiúil nó stair shóisialta. Ní hionann an cás ag an bpobal agus ag daoine a bhfuil ceangal idé-eolaíochta, polaitíochta, náisiúnachta, pearsanta nó teaghlaigh acu leis na heachtraí sin. Bíonn na staraithe ag meá na gceisteanna ar bhealach acadúil, go pointe ar chuma ar bith.

Bíonn an pobal mór ag cuimhneamh ar an saol óna gcroí amach agus is ansin atá an buille. Is iontach nár chuimhnigh an tAire Dlí agus Cirt, Charlie Flanagan air sin. Chuirfinn geall, ón méid a chuala mé faoi i lár tíre, go gcuimhneodh a athair Oliver J. Flanagan, T.D., go ndéana Dia grásta air, ar an méid sin. Bheadh Oliver ag éisteacht go grinn leis an ‘gcoiste comhairleach áitiúil’.

Pé ar bith bealach a ngabhfaidh tú dhó, is deacair ócáidí cuimhneacháin a thabhairt slán ó cheisteanna. Tuige an duine seo nó an duine siúd thar dhaoine eile? An ceart a leithéid seo de cheist nó a leithéid siúd d’eachtra a dhúiseacht aríst? Cén mhaith a dhéanfaidh sé?

An raibh an ceart ag Colm Mac Donnchadha nuair a dúirt sé gur fearr cuid den stair a fhágáil mar atá sí?

Ar ndóigh, tá na teoiricí ann gur maith an rud é go labhródh duine amach faoi chuile shórt atá istigh ina chroí agus curtha i bhfolach ina intinn, gan ceilt ná séanadh.

Meas tú?

Tá an leagan eile ann gur cheart chuile shórt a phlé amach go hoscailte ar uairibh, fiú sa gcás go mbíonn salachar agus drochbhlas ag baint leis. Tarraingítear cruinnithe poiblí sa gcaoi agus go dtiocfaidh ‘chuile shórt amach’ agus go mbeidh an t-aer glanta.

Faraor, is minice ná a mhalairt gur amhlaidh a threisítear ar na haighnis agus go neartaítear ar an nimhneas dá bharr.

Má tá stair ceantair le scríobh, ansin scríobhtar é go neamhbhalbh. An ea?

Ar ndóigh tá an tír mhór agus an domhan mór níos iomláine ná na ceisteanna paróistiúla a bheadh i gceist i stair áitiúil.

Ach nach fada go leor againn ag cur ceisteanna faoin méid ceiliúrtha agus cuimhneacháin a dhéanann na hAontachtóirí ó thuaidh ar an aimsir a caitheadh? Creidtear gur rud é a dhúisíonn teannas agus a tharraingíonn achrann – agus rinne. Is minic aird tarraingthe ar an gcaoi go bhfuil ceiliúradh dílis á dhéanamh ar Chath na Bóinne agus an cheist á cur: an bhfuil ciall ná réasún leis? An bhfuil gá leis nó aon tairbhe ag baint leis anois, nó an a mhalairt atá i gceist?

Is minic a chuala mé gur ar éigean a d’éalaigh m’athair mór, Sonaí Josie Phádraig na Coiste ó na Dúchrónaigh agus go raibh spraoi acu ag cur piléir sna cnocáin ina dhiaidh.

Is cinnte go raibh daoine den scoth san RIC agus i bPóilíní Chathair Átha Cliath. Ach bhí na Dúchrónaigh leo an tráth sin agus sin rud a fhágann smál éigin ar íomhá an fhórsa.

An raibh aon ghá aon cheiliúradh ar leith a dhéanamh orthu?

Mar a dúirt Colm Mac Donnchadha, b’fhéidir ‘gur fearr cuid den stair a fhágáil mar atá sí’.

Níos mó