‘Lockdown’, ‘pandemic’, ‘quarantine’, ‘isolation’ – na cuardaigh is mó fás ar Foclóir.ie le bliain anuas
Cothrom an lae seo anuraidh, d’fhógair Taoiseach na linne Leo Varadkar go ndúnfaí na scoileanna agus institiúidí eile oideachais ar fud an stáit le scaipeadh an víris chorónaigh in Éirinn a chosc. Moladh don phobal an scaradh sóisialta a dhéanamh agus na lámha a níochán go rialta.
Tá bliain iomlán ann, mar sin, ó thosaigh na Gaeil ag lorg focal a chuirfeadh síos go cruinn beacht i nGaeilge ar an saol nua atá timpeall orainn. Bhí cuid de na téarmaí seo ann cheana féin ach gan mórán airde orthu – leithéidí ‘dianghlasáil’, focal ar tháinig méadú 16129% ar líon a chuardach ó 12 Márta 2020 go dtí inniu. Bhí gá le téarmaíocht nua Ghaeilge do choincheapa nua a tháinig chun cinn le bliain anuas – ‘scaradh fisiciúil’ agus ‘ócáid sárleata’ ina measc.
Tá eolas curtha ar fáil do NÓS ag lucht an Fhoclóra Nua Béarla-Gaeilge ar na treochtaí a bhain leis na cuardaigh a rinneadh ar shuíomh an fhoclóra, foclóir.ie, le 365 lá anuas, chomh maith leis na téarmaí agus focail nua a cuireadh leis an suíomh ó fógraíodh na chéad srianta i mí Mhárta 2020.
Tháinig fás as cuimse ar na líon na gcuardach a rinneadh ar an bhfocal ‘lockdown’ agus ‘pandemic’ ar an bhfoclóir Béarla-Gaeilge – 16129% agus 14473% faoi seach. Bhí fás mór millteach ar líon na gcuardach do ‘quarantine’ coraintín (1916%), ‘ isolation’ snoiteacht (1760%), agus ‘healthy’ sláintiúil (1006%) freisin. Bhí fás os cionn 100% i líon gcuardach ar fhocail eile a bhain leis an víreas corónach ar nós ‘caring’ comhbhách (107%), ‘essential’ riachtanach (119%), ‘symptom’ airí (324%), ‘virus’ víreas (397%), ‘restriction’ srian (521%), ‘vaccine’ vacsaín (605%), ‘doctor’ dochtúir (817%) agus ‘spread’ leathadh (873%).
Cuireadh 14 téarma a bhain leis an bpaindéim leis an bhfoclóir le bliain anuas:
Coronavirus coróinvíreas
Hand sanitiser díghalrán lámh
Self-isolate féinleithlisigh
Self-isolation féinleithlisiú
Social distancing scaradh sóisialta
Sanitiser díghalrán
Video call físghlao
Close contact dlúth-theagmhálaí
Face covering clúdach aghaidhe
Immuno-compromised imdhíon-laghdaithe
Physical distancing scaradh fisiciúil
Remote learning cianfhoghlaim
Remote working cianobair
Super spreader sárleatóir
Thug urlabhraí de chuid an fhoclóra le fios do NÓS an tseachtain seo go bhfuil ‘online learning’, ‘student nurse’, ‘working from home’, agus ‘global pandemic’ le cur leis an bhfoclóir amach anseo mar gheall ar an éileamh mór atá ar na téarmaí sin.
Tá méadú mór ar líon na ndaoine a thug cuairt ar shuíomh an fhoclóra trí chéile ó thosaigh an phaindéim. Thug 2.5 milliún duine aonair cuairt ar an suíomh ó 1 Márta 2020 go 28 Feabhra 2021, méadú 15% ar an mbliain roimhe sin. Thug na cuairteoirí sin 6.9 milliún cuairt ar an suíomh (méadú 23%) agus bhreathnaigh ar 36 milliún leathanach (méadú 27%).
Baineann na figiúirí seo go léir leis an tréimhse 1 Márta 2020 go 28 Feabhra 2021 agus iad á gcur i gcomparáid le figiúirí ón tréimhse 1 Márta 2019 go 29 Feabhra 2020.
