Tá ardú eile tagtha ar líon na ndaltaí sa gcóras oideachais a bhfuil díolúine acu ó staidéar na Gaeilge agus díolúine ag beagnach 70,000 dalta bunscoile agus iarbhunscoile anuraidh.
De réir figiúirí nua atá faighte ag Tuairisc ón Roinn Oideachais don scoilbhliain seo caite, 2023-24, bhí díolúine ón nGaeilge ag breis is 7% de dhaltaí i scoileanna an stáit anuraidh – 67,850 dalta le díolúine as 972,659 dalta ar fad.
Cé gur tháinig laghdú beag ar líon na ndíolúintí a bronnadh ag leibhéal na bunscoile anuraidh, rud a d’fhág gur thit céatadán na ndaltaí bunscoile le díolúine ó 2.4% an bhliain roimhe go dtí 2.2% anuraidh, ardú a bhí i gceist arís ag leibhéal na hiarbhunscoile.
Bronnadh beagnach 20,000 díolúine nua ar dhaltaí iarbhunscoile anuraidh, rud a d’fhág go raibh 55,660 dalta ar fad ann ag an dara leibhéal a raibh díolúine acu ón nGaeilge. B’ionann sin agus 13.4% de líon iomlán na ndaltaí iarbhunscoile ag an tráth sin (416,575).
Tá líon na ndíolúintí ó staidéar na Gaeilge a cheadaítear ag déanamh imní d’eagraíochtaí teanga agus do shaineolaithe oideachais le roinnt mhaith blianta. Glactar leis go minic go bhfuil líon áirithe daltaí a bhainfeadh tairbhe as díolúine ó staidéar na Gaeilge ach go bhfuil líon na ndíolúintí atá á mbronnadh i bhfad ró-ard agus go mbaintear úsáid astu chun an t-ábhar a sheachaint.
Rinneadh athrú ar chóras na ndíolúintí i 2019, tráth a ndúirt an tAire Oideachais ag an am, Joe McHugh, go ndéanfaí rud “annamh agus eisceachtúil” den díolúine ón nGaeilge ach is amhlaidh atá siad níos coitianta ná riamh anois.
Tá an 13.4% de dhaltaí iarbhunscoile a raibh díolúine ón nGaeilge acu anuraidh níos airde ná mar a bhí aon uair roimhe seo agus i bhfad níos airde ná an 2.5% a bhí i gceist aimsir na mílaoise.
Mhol coiste Oireachtais níos luaithe i mbliana go gcuirfí deireadh ar fad leis an gcóras agus go gcuirfí cur chuige nua i bhfeidhm.
Tá séanta ag an Aire Oideachais reatha, Norma Foley, go bhfuil géarchéim ann i dtaobh líon na ndíolúintí atá á mbronnadh ar dhaltaí agus gur ardú ar líon na ndaltaí le Riachtanas Speisialta Oideachais (RSO) cuid den chúis leis an ardú ar líon na ndíolúintí.
Dúirt an tAire Foley an mhí seo caite go raibh sé “dochreidte” nach raibh ach 7% de dhaltaí ag fáil díolúine ón nGaeilge nuair a bhíonn Riachtanas Speisialta Oideachais ag tuairim is 25% de dhaltaí na tíre.
Bronnadh 56% den 23,453 díolúine nua a bronnadh ar dhaltaí scoile anuraidh de bharr RSO a bheith ag dalta. Is ar bhonn RSO a bronnadh aon trian de na díolúintí ar fad ón nGaeilge a bhí ag daltaí a d’fhreastail ar an mbunscoil nó ar an iarbhunscoil anuraidh.
Deir an Roinn Oideachais gur chóir breathnú ar an scéal i gcomhthéacs níos leithne agus gur chóir a chur san áireamh freisin, mar shampla, go bhfuil breis is 18,000 dalta tar éis teacht isteach sa gcóras oideachais ón Úcráin le trí bliana anuas. Bronnadh os cionn 40% de na díolúintí nua ar fad a ceadaíodh do dhaltaí scoile anuraidh ar dhaltaí a tháinig “ón iasacht”.
Deir an Roinn go raibh litir scrofa chuig gach scoil sa tír chun na critéir a bhaineann le bronnadh díolúine a mheabhrú dóibh agus go ndéanann oifigigh na Roinne “monatóireacht ghrinn” ar bhronnadh díolúintí i scoileanna.
Dhiúltaigh an Roinn tuilleadh eolais a thabhairt maidir le hiniúchadh a bhí beartaithe ar na scoileanna is mó a bhronnann díolúintí ón nGaeilge. Níor dúradh ach gur scríobhadh chuig bunscoileanna agus iarbhunscoileanna ar leith nuair a measadh go raibh líon na ndíolúintí ón nGaeilge a bhí á mbronnadh acu ard agus go raibh machnamh á dhéanamh ar na bealaí is fearr le tacaíocht a thabhairt do mhúineadh agus d’fhoghlaim na Gaeilge sna scoileanna sin.
Deir an Roinn go bhfuiltear ag obair ar roinnt bealaí chun tuilleadh tacaíochta a thabhairt don Ghaeilge sa gcóras oideachais, ag áireamh na bpolasaithe don oideachas lán-Ghaeilge sa nGaeltacht agus lasmuigh di, tacaíocht do chúrsaí oiliúna do mhúinteoirí Gaeilge agus maoiniú d’eagraíochtaí ar nós COGG agus Foras na Gaeilge.
Deirtear go meastar go gcabhróidh an infheistíocht sin sa teanga le deireadh a chur leis an ngá le díolúine ón nGaeilge a cheadú do dhaltaí.
