Léirmheas Scannáin: ‘An Taibhse’ le John Farrelly
Agus mé ag tiomáint ar Bhóthar na bhFál ar shiúl ó thrácht millteanach lár na cathrach, bhí na scórtha déagóirí amuigh ar na sráideanna, cuid acu gléasta suas, cuid eile i gcultacha reatha dubha, agus rith sé liom go raibh an briseadh leath-théarma faoi bhealach.
Oíche cheomhar fhliuch a bhí ann agus d’fhág an aimsir boladh bog maignéisiam ar an aer a chuir spion diamhair orm. Spion scanrúil. Mar sin, bheartaigh mé an chéad scannán uafáis lán-Ghaeilge — An Taibhse le John Farrelly — a fheiceáil i gCultúrlann McAdam Ó Fiaich.
Suas an staighre liom chun na hamharclainne nuair a bhain mé an Chultúrlann amach. Cuireadh fearadh na fáilte romham le gráin rósta agus sluisí saor in aisce ach moladh deontas a thabhairt a rachadh i dtreo na Palaistíne. An-deas ar fad. Shuigh mé agus líonadh an halla mór le daoine eile gan mhoill. Osclaíodh na cannaí agus múchadh na soilse.
Tá an scannán féin suite faoin tuath i gCill Mhantáin i mainéar mór sa dara leath den 19ú haois. Díríonn an scannán ar iníon Mháire Finegan (Livvy Hill) agus a hathair, Éamon Finegan (Tom Kerrisk). Ceaptar an bheirt acu le teach a fhaire le linn an gheimhridh. Ón chéad mhír, tá imní ar Mháire faoi fhear darb ainm Alexander ach cuireann Éamon comhairle uirthi nach bhfuil aon ghá leis an imní.
Téann cúrsaí in olcas go gasta, i gcodarsnacht leis an tsuíomh dheas tuaithe, agus tugann an taibhse teachtaireacht do Mháire. “Ná bíodh eagla ort,” a deir sé i gcogar. Nuair a chuala mé seo, bhí eagla orm, ach caithfidh mé a rá go gcuireann an stíl cineamatagrafaíochta agus an ceol doird mallaithe go mór leis an eispéireas seo.
Scread cúpla duine amach i rith an scannáin. Comhartha maith, i mo thuairim, go bhfuil an seánra á léiriú go héifeachtach. Na téamaí atá fite fuaite leis an scannán ná foréigean teaghlaigh, ionramháil mhothúchánach, mí-úsáid ghnéis agus an t-alcólachas.
Gortaíonn Éamon é féin go luath sa scannán agus é ag gearradh adhmaid sa chlós. Ní hamháin go dtuarann an mhír seo na rudaí atá le teacht ach ón phointe sin, téann rudaí chun donais do Mháire. Tá a hathair gan aithne de dheasca an alcóil le linn tréimhse chneasaithe an ghorthaithe agus tá an taibhse ag teannadh léi. Tagann agus imíonn laethanta gan idirdhealú, rud a chruthaíonn míshuaimhneas sa mhainéar. Baineann Farrelly úsáid mhaith as an chodarsnacht idir an solas agus an dorchadas chun an scéal seo agus atmaisféar áirithe a chur in iúl.
Is móitíf choitianta é an vardrús i scannáin uafáis. Úsáidtear é go sármhaith sa scannán seo mar mheafar do chonsias Mháire. Ní thig léi a cuid deamhan a dhíbirt agus leanann siad ar aghaidh á ciapadh go dtí go mbíonn uirthi dul i ngleic le bunchúis na faidhbe agus chan na hairíonna amháin. Mar lucht féachana, tá smaoineamh éigin againn faoin tríú cuid den scannán cén cinéal faidhbe atá ann óir is cosúla le príonsúnach ná bean an tí í Máire.
Don chur i láthair bhí cuid den fhoireann léirithe i láthair agus cuireadh fáilte roimh an lucht féachana ag deireadh na hoíche cúpla ceist a chur orthu. Bhí iontas orm a chloisteáil ón stiúrthóir chúnta, Rebecca Monaghan, nach raibh Gaeilge ar bith ag Livvy Hill roimh thús an tionscadail. Bhí orthu a lán cruinnithe a dhéanamh ar Zoom chun an teanga a oibriú amach ó thaobh na foghraíochta de agus caithfidh mé a rá go raibh sí ar fheabhas.
Luaigh Monaghan go raibh cleachtadh á dhéanamh ag Tom Kerrisk, fear as Contae an Chláir, chun canúint Uladh a fhoghlaim. Rinne sé jab fíormhaith agus tá gliondar orm mar Fheirsteach mé féin gur cuireadh Gaeilge Uladh chun cinn sa scannán. (Munar as Ultaibh duit, tuigim go raibh eispéireas scanrúil agat í a chloisteáil ar an Ardteist. B’fhéidir gur saghas tráma eile é í a chloisteáil i scannán uafáis).
Luaigh an cineamatagrafaí, Ross Power, go raibh The Shining agus The Witch ar chuid de na príomhinspioráidí do An Taibhse. Chuir cuid de na míreanna Paranormal Activity i gcuimhe dom ar a bharr sin. Chaith an fhoireann thart fá trí seachtaine ar seit agus d’aontaigh siad go raibh sé chomh huaigneach céanna san fhíorshaol agus an chuma atá air sa scannán.
Mhínigh bainisteoir na meán sóisialta don scannán, Beth McCooe, an tábhacht a bhaineann le streachailt mhuintir na hÉireann, go háirithe na mná, an t-am i ndiaidh an Ocrais Mhóir, agus na hiarmhairtí atá le mothú go fóill.
Is féidir bríonna éagsúla a bhaint ó An Taibhse ach tá rud amháin an-soiléir – ní bheidh fonn orm dul ar saoire faoin tuath in Éirinn le linn an gheimhridh!
The post Léirmheas Scannáin: ‘An Taibhse’ le John Farrelly appeared first on NÓS.