Tá an baol ann go n-éireoidh a thuilleadh agus thuilleadh de mhná tí na gcoláistí samhraidh as mura gcuirtear tacaíocht agus deiseanna breise ar fáil dóibh, a dúradh ag cruinniú i dTeach Laighean tráthnóna inné.
Mhol comharchumann Gaeltachta ag an gcruinniú céanna go bhféachfaí ar mhúnla an bhrú chun dul i ngleic leis an nganntanas ban tí.
I measc na ndaoine a bhí i láthair ag an gcruinniú de Choiste Oireachtais na Gaeilge agus na Gaeltachta bhí ionadaithe ón ngrúpa Mná Tí Thír Chonaill.
“Mura bhfuil sibh sásta cuidiú leis na mná tí, bheadh eagla orm go gcaillfeadh muid tuilleadh tithe – tá cuid mhór daoine sa cheantar ag déanamh Airbnb agus saol i bhfad níos fusa acu,” a dúirt Máire Ní Choilm, atá ina bean a’ tí i nDún Lúiche i bparóiste Ghaoth Dobhair.
Dúirt Ní Choilm gur phléigh Mná Tí Thír Chonaill cás na mban tí le Roinn na Gaeltachta ach nach raibh mórán tairbhe ag baint leis an gcruinniú sin.
“Bhuail an Roinn linn ar Zoom cúpla seachtain ó shin le plé a dhéanamh ar na pointí seo uilig ach sílim go raibh cinneadh déanta sular bhuail siad linn. Arís, caithfidh siad éisteacht linn!”
Ardú beagnach 10% atá i gceist ar an liúntas laethúil a íoctar faoi Scéim na bhFoghlaimeoirí Gaeilge agus €12 in aghaidh an dalta in aghaidh na hoíche a íocfar le mná agus fir tí na gcoláistí samhraidh.
D’fhógair Aire Stáit na Gaeltachta Jack Chambers sa bhfómhar ardú 10% ar an liúntas laethúil a íoctar le mná agus fir tí agus ar an deontas a chuirtear ar fáil do theaghlaigh nua a chláraíonn chun lóistín a chur ar fáil.
€12 in aghaidh an dalta in aghaidh na hoíche anois le híoc le mná agus fir tí na gcoláistí samhraidh ach deir Mná Tí Thír Chonaill go mbíonn mná agus fir tí ag obair 17 nó 18 uair an chloig in aghaidh an lae agus gur “€2 san uair do gach páiste” atá siad a fháil dáiríre.
Luadh na costais agus na cúraimí breise a bhíonn ar mhná tí seachas mar a bhíodh agus go mbíonn orthu déileáil anois le rudaí ar nós bulaíochta.
Dúirt Sally Bean Uí Rabhartaigh ó Mhná Tí na Gaeltachta go raibh an chuma ar an scéal “nach dtuigeann an Roinn a bhfuil± ar siúl againn”.
Ag labhairt di faoin mbrú a bhíonn ar mhná tí, dúirt sí “go gcaithfidh tú a bheith i do mháthair, i do chaomhnóir, i do chomhairleoir agus i do bhanaltra”.
Dúradh gur cheart airgead a chur ar fáil do na mná tí uilig chun athchóiriú a dhéanamh ar a dtithe agus ní do mhná tí nua amháin.
Moladh chomh maith go bhfaighfí réidh leis an riail go gcaitheann bean an tí éirí as nuair a bhaineann sí 70 bliain amach.
“Níl sé seo ceart!,” a dúirt Máire Ní Choilm.
“Tá go leor mná tí ag tarraingt ar 70 bliain agus tá siad sásta na scoláirí a choinneáil go fóill ach tá an Roinn ag rá nach dtig leo (amhlaidh a dhéanamh). Má tá an Roinn le seo a dhéanamh, beidh líon níos lú mná tí ar fáil.”
Dúirt Úna Ní Fhaircheallaigh, Cathaoirleach Chomharchumann Ráth Chairn, go mbíonn sé “an-deacair” faoi láthair mná tí nua a mhealladh.
“Feictear dúinn go bhfuil cúiseanna éagsúla ann gur amhlaidh an scéal. An costas mór a bhain le teach a réiteach agus daltaí a choinneáil ba mhó ba chúis leis sin,” a dúirt sí.
Thacaigh Comharchumann Ráth Chairn leis an moladh go mbainfí leas as brúnna chun dul i ngleic leis an nganntanas ban tí, cur chuige atá tarraingthe chuige féin ag Comharchumann Chorca Dhuibhne i gCiarraí.
“De bharr go bhfuil sé deacair mná tí nua a mhealladh chun daltaí a choinneáil táimid mar chomharchumann ag aontú go láidir leis an obair atá ar siúl ag Comharchumann Chorca Dhuibhne le brú nó coláiste cónaithe a thógáil le daltaí a chur suas sa cheantar,” arsa Úna Ní Fhaircheallaigh, Cathaoirleach Chomharchumann Ráth Chairn,
“Tugann sé seo deis don choláiste líon daltaí réasúnta a choinneáil agus cóimheá airgid a bhaint amach. Is iad muintir na háite a bhíonn fostaithe sa bhrú nó coláiste agus tugann sé seo deis do na daltaí taithí a fháil ar Ghaeilge agus cultúr na Gaeltachta sa Ghaeltacht féin.
“Táimid go láidir den tuairim gur fiú a mhacasamhail a dhéanamh sna Gaeltachtaí eile ach go mbeadh infheistíocht ón Stát ag teastáil leis na tograí seo a thosú agus a chur i bhfeidhm.”
Dúradh i dtaighde nua a tháinig amach i mbliana go raibh “géarghá” lena aithint go mbeidh ról ag bean an tí agus ag an mbrú i soláthar lóistín do dhaltaí na gcoláistí samhraidh Gaeltachta amach anseo.
Bhí ionadaithe ó Choláiste na Mumhan, Diarmuid Ó Dálaigh agus Grett O’Connor, os comhair an choiste Oireachtais chomh maith inné agus moltaí acusan leis faoi conas earnáil na gcoláistí samhraidh a neartú.
Dúirt Grett O’Connor gur chóir tacú leis na coláistí gearrchúrsaí cónaithe eile a reáchtáil i rith na bliana go léir. D’fhéadfaí, mar shampla, dianchúrsaí spóirt a eagrú i gcomhar le CLG agus gearrchúrsaí ceoil agus dianchúrsaí do scrúdú cainte na hArdteiste a chur ar bun.
D’fhéadfadh na coláistí samhraidh díriú chomh maith ar scileanna saoil a theagasc, ar an bhforbairt phearsanta agus ar scileanna éisteachta agus cumarsáide, mar shampla, a dúirt sí.
