Ceathrar Teachtaí Dála sa 34ú Dáil a bhfuil cónaí orthu sa nGaeltacht

Deir iarpholaiteoirí as Conamara gur cailliúint mhór do mhuintir an cheantair nach mbeidh Teachta Dála a bhfuil cónaí air ann den chéad uair le breis is 30 bliain.

Bhí Éamon Ó Cuív, a bhfuil cónaí air i gCorr na Móna, ina Theachta do Ghaillimh Thiar ó 1992 ach níl cónaí i gConamara ar dhuine ar bith den chúigear a toghadh sa Dáilcheantar in Olltoghchán 2024 – Mairéad Farrell (Sinn Féin), Catherine Connolly (Neamhspleách), John Connolly (Fianna Fáil), Hildegarde Naughton (Fine Gael) agus Noel Grealish (Neamhspleách).

Fear Gaeltachta as Bearna ó dhúchas é John Connolly a thug leis suíochán Uí Chuív ach tá cónaí anois air i Rathún agus is comhairleoir i gComhairle Cathrach na Gaillimhe a bhí ann roimhe seo.

Cé gur chuir Mairéad Farrell agus Catherine Connolly cás Chonamara agus na Gaeltachta chun cinn go láidir sa Dáil le roinnt blianta anuas, dúirt an t-iar-aire stáit Gaeltachta, Seán Kyne  go mbeadh Conamara fágtha gan Teachta Dála agus teipthe airsean agus ar iarrthóir eile ó Mhaigh Cuilinn, Noel Thomas, suíochán a bhuachan.

“Tá na vótaí sa chathair, tá an daonra sa chathair,” a dúirt Kyne, a bhí ina Theachta Dála idir 2011 agus 2020 ach a d’fhógair go raibh sé chun éirí as an bpolaitíocht anois.

“Is drochlá dúinne i gConamara go bhfuil muid fágtha gan aon Teachta atá ina gcónaí i gConamara,” a dúirt an t-iarchomhairleoir contae de chuid Fhianna Fáil, Connie Ó Fáthartha, agus í ag labhairt ar RTÉ Raidió na Gaeltachta. “Nuair a tharlaíonn na rudaí seo, bíonn sé an-deacair é a fháil ar ais.”

Agus í ag labhairt ar an stáisiún céanna, shéan an Teachta Dála Catherine Connolly go bhfágfaí Conamara faoi mhíbhuntáiste gan Teachta Dála agus go raibh an-chuid oibre déanta aici chun ionadaíocht a dhéanamh ar son na Gaeltachta agus na n-oileáin ó toghadh í in 2016.

Dúirt Mairéad Farrell amhlaidh.

“Is rud fíorthábhachtach é domsa [ionadaíocht a dhéanamh do mhuintir Chonamara] agus sin an chúis go mbíonn na clinicí agam ar an gClochán, i gCill Chiaráin agus i gCasla agus tá súil agam clinic eile sa bhreis a chur ar fáil,” a dúirt Mairéad Farrell.

“Tá muid uile aontaithe go mbeidh bearna mhór ann nuair nach mbeidh Éamon Ó Cuív [sa Dáil] agus go ndearna sé obair na gcapall do mhuintir Chonamara agus do mhuintir na cathrach freisin agus caithfidh na Teachtaí ar fad a dhéanamh cinnte go ndéanfar an obair sin [arís].”

Cé nach bhfuil aon duine de Theachtaí Ghaillimh Thiar ina gcónaí sa nGaeltacht, cainteoirí Gaeilge iad ceathrar den chúigear – Farrell, Hildegarde Naughton agus an bheirt Connolly. Fágann sin gur Gaeilgeoirí iad 80% de na Teachtaí sa Dáilcheantar, níos mó ná aon cheann eile sa tír.

Gaeilgeoirí iad 14 den 34 Teachta a toghadh sna Dáilcheantair Ghaeltachta ar fud na tíre – 41%. Níl cónaí ach ar cheathrar den 34 Teachta sin sa nGaeltacht – 12%

I nDún na nGall atá beirt acu, Pearse Doherty Shinn Féin, arb as Gaoth Dobhair dó, agus Pat the Cope Gallagher, a bhfuil cónaí air ar an gClochán Liath, a toghadh chun na Dála arís d’Fhianna Fáil tar éis dó a shuíochán a chailleadh in 2020. Gallagher agus Doherty an t-aon bheirt a toghadh i nDún na nGall a bhfuil Gaeilge acu.

Tá beirt Ghaeilgeoirí ar an gcúigear Teachtaí Dála a toghadh i gCiarraí chomh maith – Norma Foley Fhianna Fáil agus Pa Daly Shinn Féin. Toghadh an bheirt den chéad uair in 2020 ach is as Trá Lí an bheirt acu. Fágann sin nach raibh Teachta ó Chorca Dhuibhne sa Dáil ó 1989 nuair a chaill Michael Begley ón Daingean, a bhí ina Theachta ag Fine Gael ar feadh 20 bliain, an suíochán a bhí aige.

Fear Gaeltachta agus cainteoir líofa Gaeilge é Aindrias Moynihan a toghadh in athuair d’Fhianna Fáil i gCorcaigh Thiar Thuaidh. Is é Moynihan, atá ina Theachta ó 2016, an t-aon Ghaeilgeoir a toghadh sa Dáilcheantar trí shuíochán.

Chaill Marc Ó Cathasaigh, a chuir cás na Gaeilge agus na Gaeltachta chun cinn go minic sa 33ú Dáil, a shuíochán i bPort Láirge ach toghadh Gaeilgeoir eile, Conor McGuinness, ar dhuine den cheathrar a thug leo suíocháin in Olltoghchán 2024. Comhairleoir áitiúil a bhí i McGuinness agus tá cónaí air i nGaeltacht na nDéise, áit ar chaith sé tamall ina Oifigeach Pleanála Teanga sa Rinn.

Gaeilgeoirí iad beirt den cheathrar Teachtaí a toghadh sa Mhí Thoir – Darren O’Rourke Shinn Féin agus Aire Stáit na Gaeltachta Thomas Byrne ó Fhianna Fáil. Gaeilgeoir freisin é ceannaire Aontú, Peadar Tóibín, a toghadh sa Mhí Thiar ach níl cónaí ar aon duine acu sa nGaeltacht.

Níl aon Teachta ó cheantair Ghaeltachta Mhaigh Eo tofa ach an oiread. Is é Dara Calleary Fhianna Fáil, arb as Béal an Átha dó, an t-aon chainteoir Gaeilge atá i measc an chúigir a toghadh i Maigh Eo.

An Ghaeltacht 

Gaeilgeoirí – 14/34 TD (41%) / Ina gcónaí sa Ghaeltacht – 4/34 (12%)

* Ina gcónaí sa nGaeltacht