Is i réimsí an oideachais agus na hóige is mó a bhainfear an t-airgead atá le gearradh ag Foras na Gaeilge óna bhuiséad do 2025 agus ciorruithe breis is €800,0000 fógartha ag an eagraíocht trasteorann.
I mbriseadh síos ar na ciorruithe atá faighte ag Tuairisc ón bhForas, deirtear go bhfuil ciorrú 15% – thart ar €200,000 – le déanamh ar “scéimeanna don óige agus eile” a dhéanann an Foras maoiniú orthu i réimse an oideachais.
Tá buiséad cumarsáide agus margaíochta an Fhorais gearrtha breis is 20% chun €100,000 a shábháil. Tá an feachtas ‘Creidim Ionat’ i measc na dtionscadal atá curtha ar ceal faoin réimse sin.
Ciorrú os cionn 20% eile atá le déanamh i réimse na n-ealaíon agus na hearnála poiblí chun tuairim is €80,000 a ghearradh ón mbuiséad bhunlíne.
Deir an Foras go bhfuil os cionn €100,000 gearrtha de bhunsheirbhísí agus costais ghnó sa réimse corparáideach agus go bhfuil €100,000 ciorrú eile le déanamh i réimsí na foilsitheoireachta agus na foclóireachta.
Tá an Scéim Tacaíochta Gnó agus an chéad ghlaoch eile de Scéim na bhFéilte curtha ar fionraí chomh maith chun €140,000 a shábháil.
Tá an maoiniú bliantúil a fhaigheann na sé cheanneagraíochtaí Gaeilge le laghdú 3% in 2025 agus laghdú 2% le déanamh ar an Scéim Forbartha Líonraí Gaeilge agus ar an maoiniú a chuireann an Foras ar fáil do na meáin scríofa – Tuairisc, Nós agus Comhar.
Deir Foras na Gaeilge go ndéanfar “athbhreithniú ar na míreanna seo má thagann réiteach chun cinn”.
Baileoidh grúpaí agus eagraíochtaí Gaeilge le chéile i mBaile Átha Cliath inniu chun na deacrachtaí atá ag cur as don earnáil ó fógraíodh ciorruithe an Fhorais an mhí seo caite a phlé.
Tá an cruinniú éigeandála eagraithe i ag Conradh na Gaeilge chun an scéal sin agus plean gnímh a phlé le grúpaí teanga.
Dúirt Ard-Rúnaí an Chonartha, Julian de Spáinn, go bhfuil córas maoinithe Fhoras na Gaeilge “briste” agus go bhfuil “idirghabháil phráinneach” ag teastáil ón dá rialtas, ó thuaidh agus ó dheas, chun teacht ar réiteach.
Cuireann Rialtas na hÉireann 75% de bhuiséad bliantúil Fhoras na Gaeilge ar fáil agus tagann an 25% eile ó Fheidhmeannas Thuaisceart Éireann, ach le blianta fada bíonn fadhbanna go minic le maoiniú na heagraíochta mar gheall ar dheacrachtaí polaitiúla ó thuaidh.
Tá socrú aontaithe idir ranna airgeadais an dá rialtais go mbeadh dream amháin in ann maoiniú breise a bhronnadh ar eagraíocht trasteorann ar nós Foras na Gaeilge gan ceangal a bheith ar an rialtas eile airgead breise a chur ar fáil ach tá diúltaithe ag an DUP don réiteach sin. Dúirt LeasChéad-Aire an Fheidhmeannais, Emma Little–Pengelly an DUP, an tseachtain seo caite nár thacaigh sí leis an socrú a moladh.
Tuairiscítear go ndearnadh cúig iarracht an socrú nua a faomhadh san Fheidhmeannas ó thuaidh le roinnt míonna anuas ach nár éirigh leis na hiarrachtaí é a chur ar an gclár i Stormont.
Fágann sin nach féidir leis an rialtas ó dheas airgead breise a thabhairt d’Fhoras na Gaeilge cé go maítear go bhfuiltear toilteanach sin a dhéanamh.
Agus é ag labhairt roimh an gcruinniú i mBaile Átha Cliath inniu, dúirt Julian de Spáinn go raibh fearg ar ghrúpaí faoi na ciorruithe atá le déanamh agus go raibh todhchaí chuid de na ngrúpaí i mbaol toisc nach mbeadh siad in ann cíos a íoc ar a gcuid áiseanna.
Chuir de Spáinn an milleán ar an DUP faoi na ciorruithe a fógraíodh le gairid agus dúirt sé go raibh tionchar ag an gcinneadh gan glacadh leis an socrú nua ar ghrúpaí ó thuaidh agus ó dheas den teorainn.
“Tá Foras na Gaeilge briste, agus tá an DUP ag cur bac roimh an mholadh atá aontaithe idir an dá Aire Airgeadais trínar féidir cuid den fhadhb seo a réiteach. Má léanann an cros 32 contae seo ar aghaidh, agus muna mbíonn réiteach ar an tsáinnseo, fágfar Foras na Gaeilge san áit chéanna arís agus arís eile, agus de réir mar a thiocfaidh méadú leanúnach ar chostais oibríochta an eagrais, tiocfaidh ciorruithe i bfheidhm ar na grúpaí agus ar na scéimeanna pobail ar fud na tíre. Ní féidir linn leanúint ar aghaidh leis an socrú seo nó níl sé inbhuanaithe a thuilleadh.”
Mar sin féin, dúirt de Spáinn go gcaithfí a bheith “réadúil faoin ghéarchéim atá romhainn” agus go bhfuil “seans láidir” nach n-aontóidh an DUP leis an leasú atá molta.
Sa gcás sin, deir de Spáinn go mbeidh gá le “modhanna eile maoinithe a fhiosrú, modhanna a ligfidh don Rialtas ó dheasmaoiniú a chur ar fáil a dhéanfas difear do ghrúpaí ar an talamh.”
Deir an Conradh nach raibh Foras na Gaeilge maoinithe i gceart riamh agus dá mbeadh sé maoinithe mar a mhaoinítear An Chomhairle Ealaíon ó dheas go mbeadh buiséad €50 milliún ag an bhForas seachas an €17.7 milliún atá acu faoi láthair.
Cúis ghearáin é ag Foras na Gaeilge go bhfuil buiséad na heagraíochta mórán mar a bhí ó rinneadh ciorruithe air aimsir na géarchéime airgeadais in 2008.
Dúirt Cathaoirleach Bhord Fhoras na Gaeilge an tseachtain seo caite gur gá athbhreithniú a dhéanamh ar struchtúr maoinithe na heagraíochta.
Dúirt Regina Uí Chollatáin go raibh súil aici gur rud sealadach a bheadh sa ghearradh siar atá á dhéanamh agus gur chun leasa na bhforas trasteorann go léir a bheadh sé dá ndéanfaí athbhreithniú ar an gcóras maoinithe reatha.
