‘Athinsint uathúil ghreannmhar thaitneamhach ar scéal Luaithrín is ea ‘An Slipéar Gloine”
Tá an teach foilsitheoireachta Futa Fata ag tabhairt faoi athinsint a dhéanamh ar fhinscéalta agus ar scéalta miotais, ach iad a chur in oiriúint do léitheoirí óga na haoise seo. Tá éachtaí bainte amach acu leis na leabhair An Féileacán agus an Rí (scríofa ag Máire Zepf agus maisithe ag Shona Shirley Macdonald) agus Cluasa Capaill ar an Rí (scríofa ag Bridget Bhreathnach agus maisithe ag Shona Shirley Macdonald), agus tugann an leabhar is déanaí sa tsraith – An Slipéar Gloine – athinsint éifeachtach álainn dúinn ar an fhinscéal traidisiúnta Luaithríona.
Fanann An Slipéar Gloine dílis don leagan is aitheanta den fhinscéal Luaithríona, ach tá cúpla athrú mór a sheasann amach, agus a chuireann go mór leis an scéal traidisiúnta seo.
Tá An Slipéar Gloine scríofa i bhfoirm véarsaíochta, rud nach n-oibríonn i go leor leabhair eile, ach a chuireann go mór leis an scéal anseo. Éiríonn le Fearghas Mac Lochlainn rithim iontach a chóiméad le méid rialta siollaí sna línte ar fad. Ní mhothaíonn sé go bhfuil aon fhocal brúite isteach ar mhaithe le rím.
Tá saibhreas galánta i gcuid scríbhneoireachta an údair, ach ag an am céanna, tá sé foirfe don léitheoir óg. Tá na píosaí comhrá a úsáidtear sa leabhar an-snasta, agus cabhraíonn siad leis an léitheoir tuiscint a bheith acu ar mheonta agus ar mhianta na gcarachtar ar fad. Tá samplaí d’uaim croite isteach anseo is ansiúd a chuireann go mór le ceol an scéil. Athinsint éifeachtach chruthaitheach is ea é An Slipéar Gloine, a sheasann amach ó na céadta leaganacha den scéal seo atá foilsithe roimhe.
Mhothaigh mé i gcónaí go raibh an leagan aitheanta den fhinscéal Luaithríona thar a bheith duairc, cé go n-éiríonn go maith leis an bpríomhcharachtar sa deireadh. Tá an leagan seo den scéal an-ghreannmhar ar fad agus pléann an t-údar le cruachás Luaithrín (mar a thugtar uirthi sa leabhar seo) ar bhealach taitneamhach. Cuireann ainmneacha na leasdeirfiúracha – Smaoisín agus Straoisín – go mór le greann an scéil, agus feictear dúinn go bhfuil na hainmneacha seo tuilte go hiomlán acu.
Tá leasmháthair Luaithrín thar a bheith áiféiseach sa leagan seo den scéal, rud a chuireann meangadh gáire ar an léitheoir. Tá mionsonraí sna léaráidí a thugann pearsantachtaí greannmhara do na carachtair, go háirithe i gcás Theachtaire an Rí, a bhfuil cuma bharrúil air agus é a thabhairt cuireadh do mhná an tí teacht chuig an damhsa mór sa chaisleán.
Tugann an maisitheoir gruaig rua do Luaithríona, agus tá glas, bán, oráiste agus ór go mór in úsáid mar dhathanna sna léaráidí, rud a thugann le fios gur léamh Éireannach ar scéal atá ann. Baineann an maisitheoir oilte Paddy Donnelly úsáid as stíl ornáideach le buillí éadroma den scuab a oireann go mór d’fhinscéalta, agus a léiríonn go bhfuil sé in ann tabhairt faoi stíleanna éagsúla a úsáid ag bráth ar an scéal. Tugann an maisitheoir pearsantachtaí difriúla do na carachtair ar fad agus tá sé in ann mothúcháin na gcarachtar a thaispeáint go héifeachtach tríd línte simplí a tharraingt. Tugtar le fios dúinn gur bean láidir í Luaithrín agus gur fear séimh é an prionsa sna léaráidí, tréithe a théann lámh ar lámh le focail an údair.
Tá leasdeirfiúracha gránna sa leagan seo den scéal chomh maith, ach is ar iompar gránna na ndeirfiúracha a leagtar an bhéim, seachas ar an gcuma atá orthu. Is athrú tábhachtach é seo, mar go gcuirtear luach ar dhea-thréithe ar nós an chineáltais, meas agus moráltacht, seachas a bheith ag díriú ar an gcuma atá ar dhaoine. Sa leagan seo den scéal, léirítear go bhfuil rudaí maithe tuillte ag daoine a dhéanann rudaí maithe, seachas a bheith tuillte ag daoine a bhfuil cuma álainn orthu.
Tá baol ann a bhaineann le hathinsint a dhéanamh ar fhinscéal, go háirithe má tá an scéal sin chomh haitheanta le Luaithríona. Tá na céadta leaganacha de na scéalta seo ann, agus is annamh a dhéantar rud éigin nua leis na scéalta. Athinsint uathúil ghreannmhar thaitneamhach is ea An Slipéar Gloine, a rachaidh go mór i bhfeidhm ar léitheoirí óga. Tá an caighdeán scéalaíochta agus na léaráidí cumasacha le moladh go mór.
Bhuaigh An Slipéar Gloine le Fearghas Mac Lochlainn agus maisithe ag Paddy Donnelly Gradam Réics Carló 2022. Is féidir é a cheannach anseo.
