‘Téamaí móra tábhachtacha á bplé’ in úrscéal nua do dhaoine óga le Ré Ó Laighléis
Tá laoch nua againn i litríocht na Gaeilge. Spluff Splaifeirtí is ainm dó agus níor léigh mé faoi charachtar cosúil leis riamh roimhe seo. Éireannach is ea é, a tógadh ar domhan, ach atá ag cur faoi anois ar Mhars. Is dea-shampla é Spluff den chineál carachtar a chruthaíonn an scríbhneoir Ré Ó Laighléis – carachtar a sheasann amach, atá casta agus inchreidte, agus a mhúsclaíonn comhbhá sa léitheoir.
Ní chuireann an t-údar focal amú riamh, nós a leantar leis san úrscéal spreagúil Spluff Splaifeirtí agus an tIonradh ar an bPlainéad MARZ. Tosaíonn an scéal go tobann, agus tá sé lán de ghreann, aicsean agus comhrá snasta taitneamhach idir na carachtair. Tá an teanga atá in úsáid san úrscéal an-saibhir agus cé go bhfuil a lán téarmaí a bhaineann leis an spástaisteal, ní chuireann sin isteach ar luas nó ar sothuigtheacht an scéal riamh.
Is féidir le ficsean eolaíochta a bheith dúshlánach mar sheánra scríbhneoireachta, ach éiríonn go hiontach leis an údar scéal soiléir agus fíorshuimiúil a insint. Tá léaráidí Ray McDonnell ar fheabhas agus go mór in oiriúint don leabhar, agus pictiúir teibí cumhachtacha ann a mhúsclaíonn íomhánna den phláinéad dearg.
Cruthaíonn Ré Ó Laighléis teanga uilíoch a chuireann go mór leis an scéal. Litrítear go leor focail leis an litir ‘z’, an pláinéad ‘Marz’ san áireamh. Tá imeartas focal síos tríd an leabhar ar fad a chuireann le greann an scéil. Tá go leor de na focail atá i dteanga na Marsach bunaithe ar an nGaeilge. Bíonn na ‘MarzíGhardaí’ ag cosaint an phobail. Bíonn rudaí a reáchtáil agus a stiúradh ag an ‘MarzíBhardas’. Dá mbeifeá ar shaoire ar Mhars, gach seans go rachfá ar eitleán ‘Ryanzízzair-Marz’, go bhfanfá in ‘Óstánz an Razdizzon’ agus go dtabharfá cuairt ar ‘phictiúrzzlann’.
Tá an-spraoi ag baint leis an gcaoi a bhfuil na focail seo in úsáid, rud a chur an t-úrscéal Nineteen Eighty-Four le George Orwell i gcuimhne dom, ós rud é gur chruthaigh Orwell ‘Newspeak’, teanga fhicsin atá in úsáid ina úrscéal. Cé go bhfuil Spluff Splaifeirtí agus an tIonradh ar an bPlainéad MARZtaitneamhach seachas a bheith duairc mar scéal, tugann sé inchreidteacht iontach don scéal agus gineann sé gáire ón léitheoir. Mothaíonn tú go bhfuil tú ar Mhars mar léitheoir ó thús deireadh an leabhair.
Tá tagairt ann don seanfhocal ‘curiosity killed the cat’ go minic i rith an scéil. Tugtar le fios go bhfuil Spluff Splaifeirtí agus Aloysius Ó Luanaí an-fhiosrach mar charachtar, tréith a chuireann i bponc iad, ach a chabhraíonn go mór leo chomh maith, nuair atá siad sa bhearna bhaoil.
Is carachtair as an ngnáth iad Spluff agus Aloysius, nach bhfeicimid rómhinic i leabhair do dhaoine óga. Steiréitíopaí a bhíonn sna carachtair seo go minic, geocaigh ar imeall an phobail. Déantar ceiliúradh ar na carachtair seo in Spluff Splaifeirtí agus an tIonradh ar an bPlainéad MARZ agus laochra an scéil is ea iad.
Tá téamaí móra tábhachtacha á bplé san úrscéal. Faighimid amach go luath go bhfuil sé de sprioc ag gníomhaireachtaí éagsúla sa Rúis, sa tSín agus i Meiriceá theacht go Mars agus leas a bhaint as na hacmhainní nádúrtha atá ar an bpláinéad. Tugtar le fios dúinn chomh maith go bhfuil slua beag de dhúchasaigh Mhars ar an eolas faoin méid atá le tarlú agus go bhfuil sé i gceist acu gnóthú as an méid a bheidh ar siúl ag na hionróirí atá tagtha ón Domhan.
Tuigeann an carachtar críonna Aloysius, a rugadh in Éirinn agus atá díbeartha ar Mhars, an dochair atá déanta ag an chine daoine don domhan. Tá an ceart aige a bheith eaglach faoin méid atá in ann do Mhars agus don phobal a mhaireann ann.
Is léir na cosúlachtaí atá ann leis an gcaoi a gcaitear leis an gcomhshaol ar fud na cruinne. Baineann líon beag daoine leas as na hacmhainní nádúrtha, déanann siad brabús agus ní smaoiníonn siad riamh ar na gnáthdhaoine a bhíonn ag fulaingt de bharr a gcuid sainte. Feicimid an tionchar a bhíonn ag saint, coimhlint, naimhdeas agus mímhacántacht ar mhuintir Mhars, agus an chrógacht a bhíonn de dhíth le dul i ngleic leis.
Leabhar lán de mhistéir, spraoi, greann agus eachtraí is ea Spluff Splaifeirtí agus an tIonradh ar an bPlainéad MARZ, a léiríonn bua eisceachtúil scéalaíochta an údair. Táim ag súil go mbeidh deis againn dul ar aistear eile le Spluff Splaifeirtí sa spás go luath amach anseo.
Bhí Spluff Splaifeirtí agus an tIonradh ar an bPlainéad MARZ le Ré Ó Laighléis agus maisithe ag Ray McDonnell ainmnithe do Ghradam Réics Carló 2022. Is féidir é a cheannach anseo.
