Stair agus scéalaíocht na mara curtha in oiriúint do ‘landlubbers’
“For just one time, I would take the Northwest Passage,
To find the hand of Franklin reaching for the Beaufort Sea…”
Agus mé ag tarraingt an leabhar is deireanaí ó lámh Michael Palin, Erebus: The Story of a Ship, anuas ón tseilf bhí liricí príomhamhránaí folk Cheanada, Stan Rogers ag snámh trí m’intinn.
Duine ar spéis leis Eachtraíocht na Mol, beidh ainm an tSeachaimiréil John Franklin ar eolas aige. D’imigh ‘An Fear a d’Ith a Bhuataisí’, agus a raibh de chriú ar bord Erebus, de chlár an domhain gan tásc ná tuairisc 170 bliain ó shin.
Tá spéis nach beag agam féin sa taiscéalaíocht a bhí ar bun ag na Sasanaigh, na hIoruaigh, agus na Francaigh ag barr agus bun an domhain, agus eolas maith agam ar na pearsanra mór le rá — Franklin ina measc.
Ba dheas, mar sin, aithne a chur trí an leabhar seo ar cheann de na pearsanra is tábhachtaí ní hamháin i scéal Franklin agus a chriú míchinniúnach ach i scéal James Clark Ross, duine de na taiscéalaithe is mó riamh i stair na Mol — an long í féin, Erebus.
Ghlac Palin cur chuige ar leith chuige féin agus an leabhar seo á scríobh aige, agus cur síos chomh cúramach céanna déanta aige ar thréithe na loinge agus atá déanta aige ar thréithe na bhfear a stiúir ó dheas agus ó thuaidh í. Is í Erebus féin réalta an leabhair agus fágtar an léitheoir chomh croíbhriste céanna faoi dhán na loinge agus a fhágtar faoi dhán na bhfear a d’éag sa Tuaisceart Mór Bán.
Tá Palin 76 bliain d’aois, 15 bliain níos sine ná mar a bhí Franklin nuair a bhásaigh sé, agus go leor eachtraíochta dá chuid féin déanta aige. Is iomaí leabhar agus clár teilifíse atá curtha amach aige faoi na heachtraí sin (From Pole to Pole ina measc), ach seo an chéad leabhar neamhfhicsin, nó staire, óna pheann. Tá an cúram nua déanta go maith ag Palin agus an claonadh a bheadh i go leor daoine dá leithéid scéal a chuid eachtraíochta féin a chur chun cinn seachanta aige.
Tá inseacht bhreá éasca sa leabhar ar shaol an bháid, ón uair a tógadh sa mBreatain í, a turais ar an Meánmhuir i seirbhís an Chabhlaigh Ríoga, a aistear glórmhar faoi stiúir Ross ó dheas, agus a briseadh agus bá i bhfarraigí reoite an tuaiscirt.
Is minic an téarmaíocht ina bac i leabhair staire faoi chúrsaí mara. Tá a teanga féin ag an bhfarraige agus bíonn sí deacair a thuiscint, scaití, agus stair na taiscéalaíochta á ríomh ag údair áirithe. Ina chuid focal féin, is landlubber é Palin agus tá an stair agus an scéalaíocht curtha in oiriúint aige dá chomhlandlubbers.
Tá a chuid taighde déanta ag an údar agus an t-eolas curtha i láthair aige ar bhealach deas taitneamhach. Má tá locht ar bith ar an leabhar is é gur scríobhadh róluath í, seans. Thángthas ar Erebus agus a deirfiúr Terror in 2014 agus 2016 faoi seach. Tá an chéad chaibidil eile i stair na long, agus níos tábhachtaí fós i scéal John Franklin, ar tí a scríofa ach seans go músclóidh an leabhar seo spéis sa dá rud arís.
