Céard é Focal Gaeilge na Bliana 2019?
Is é ‘aeráid’ Focal Gaeilge na Bliana 2019, dar leis an Ollamh Kevin Scannell ó Ollscoil MIssouri. Coinníonn Kevin cuntas ar úsáid na Gaeilge ar líne, ar na meáin shóisialta agus ar shuíomhanna móra Gaeilge ar nós Tuairisc.ie, NÓS agus Nuacht RTÉ.
Rinne Kevin anailís ar fhocail a tháinig chun cinn go mór sa phlé ar líne i gcaitheamh na bliana agus chuir na ceithre fhocal is mó a d’aimsigh sé faoi bhráid an phobail ar Twitter. San iomaíocht in aghaidh ‘aeráid’ bhí na focail ‘bréagnuacht’, ‘cúlstad’ agus ‘díolúine’.
Sa deireadh, vótáil 39% de leantóirí an Ollaimh ar Twitter ar son ‘aeráid’ 26% ar son ‘cúlstad, 20% ar son ‘bréagnuacht‘ agus 15% ar son ‘díolúine’.
Bhí ‘cúlstad’ go mór i mbéal an phobail níos luaithe i mbliana agus plé ar bun faoin socrú a rinne iarPhríomh-Aire na Breataine Theresa May leis an Aontas Eorpach faoi imeacht na Breataine ón Aontas. Tá ‘bréagnuacht’ sa chaint ó thosaigh Uachtarán Stáit Aontaithe Mheiriceá ag caitheamh anuas ar iriseoirí agus ar sheirbhísí nuachta nach dtaitníonn leis, agus bhí ceist na díolúine Gaeilge sa chóras oideachais in Éirinn faoi chaibidil níos luaithe i mbliana freisin.
Dúirt Kevin le NÓS gur spreag an giolc seo a chonaic sé ar Twitter anuraidh é faoi ‘Fhocail na Bliana’ i dteangacha éagsúla an domhain é chun teacht ar fhocal Gaeilge a d’fhéadfaí a chur ar an liosta céanna.
Some of my colleagues have been keeping a running tally of Words of the Year in languages other than English:
— Katherine Connor Martin (@kconnormartin) December 19, 2018
“Cheap mé gur chóir don Ghaeilge a bheith ar an liosta leis na mórtheangacha eile! Toisc go bhfuil mórán staitisticí úsáide agam ó na meáin shóisialta, blaganna, Tuairisc.ie, NÓS, agus araile, ní raibh sé ródheacair anailís a dhéanamh ar na focail leis an méadú is mó úsáide in 2019 a phiocadh amach. Tá na sonraí sin ar fáil go poiblí ón suíomh Treochtaí a sheol mé i mbliana,” a mhínigh sé.
Bíonn cúpla modh roghnaithe ag eagraíochtaí a fhógraíonn ‘Focal na Bliana’ i dteangacha an domhain. Scaití, bíonn vóta poiblí ann, nó córas ainmniúcháin, agus amanna eile bunaítear ar staitisticí é. Bheartaigh Kevin an gearrliosta thuas a bhunú ar na staitisticí úsáide atá aige, agus an cinneadh deireanach a fhágáil faoi vóta poiblí.
“Na rialacha a leag mé síos ná gur gá focal aonair a roghnú, seachas frása, agus gur gnáthfhocail seachas ainmneacha dílse a bheadh ann. Bí borradh mór faoi ‘Thunberg’ agus ‘Pelosi’ i measc cainteoirí Gaeilge an idirlín i mbliana, mar shampla, agus níl sé sin róspéisiúil,” a dúirt sé.
Bhí focail eile ar nós ‘spéicéir’ (Ceann Comhairle Westminster agus Theach na dTeachtaí i Meiriceá), ‘athreifeann’, ‘instascéal’, ‘veigeánach’ agus ‘marbhlann’ ar an liosta fada a chuir Kevin le chéile sular phostáil sé an phobalbhreith de cheithre rogha ar Twitter.
Bhí borradh suntasach faoi úsáid na bhfocal seo i 2019. Caith do vóta ar son Fhocal Gaeilge na Bliana!
— Caoimhín Ó Scanaill (@kscanne) December 10, 2019
