An t-alt is mó léamh ar NÓS in 2020
Foilsíodh inné an chéad chuid de liosta na n-alt is mó léamh ar NÓS i gcaitheamh na bliana 2020. Inniu, foilsítear an dara cuid den liosta sin agus arís eile tá togha na n-alt, na bhfíseán, na gcartún agus míreanna eile ón mbliain seo caite curtha le chéile againn daoibh.
Seo an chéad bhliain ó foilsíodh an t-alt nach bhfuil an áit ar bharr an liosta ag ár dtreoir ’10 ndeasú gnéis as Gaeilge’, cé go bhfuil an t-alt sin fós i measc na n-alt is mó éileamh ar an iris. Is duine nár scríobh do NÓS cheana a thug léi an chraobh i mbliana, agus tá áthas ar fhoireann na hirise go ndeachaigh daoine óga nua i bhfeidhm oraibh chomh mór sin: tá a n-áit tuillte go maith ag Róisín Nic Liam, Máirtín Seoighe, agus Domhnall Ó Braonáin, chomh maith le seanfhondúirí na hirise.
15 Coróinvíreas an focal is mó a bhfuil borradh faoi ar líne in 2020
Foilsíodh an t-alt seo chomh fada siar le mí Aibreáin agus gan súil ar bith againn an uair sin go mbeadh an víreas fós i mbéal an phobail agus muid fós faoin dianghlasáil is géire Oíche Chinn Bliana agus muid ag caitheamh súil siar ar an mbliain. Ar ndóigh, ba é dia beag na Gaeilge ar líne, Kevin Scannell, a chuir an t-eolas ar fáil dúinn faoi na focail is mó a bhí i mbéal an phobail ag tús na paindéime agus ba bheag athrú a tháinig ar an liosta faoi dheireadh na bliana.
14. An 30 leabhar Gaeilge is fearr leis na Gaeil
Bíonn an-tóir ar an alt seo le hEoin P Ó Murchú, a foilsíodh den chéad uair in 2017. D’fhiafraigh foireann NÓS de phobal Gaeilge an idirlín na trí leabhar Gaeilge ba mhó a thaitin leo. Chaith 115 duine vóta sa suirbhé agus luadh isteach is amach le 150 saothar ó réimse leathan seánraí. An bhfuil an leabhar is ansa leat féin ar an liosta?
13. Since your name is unpronounceable I have concluded that you are Irish – litir Kilclooney go Gael
Tharraing an polaiteoir John Taylor, nó an Tiarna Cill Chluaine mar a thugann sé anois air féin, droch-cháil cheart air féin i mí na Samhna nuair a thug sé “an tIndiach” ar leas-Uachtarán tofa Mheiriceá Kamala Harris. Sa bhliain 1988 sheol sé litir chuig leas-uachtarán Aontas na Mac Léinn in Ollscoil na Banríona i mBéal Feirste, Gearóid Ó Muilleoir, inar spoch sé as ainm Gaelach an mhic léinn, agus chuaigh an scéal in go mór i bhfeidhm ar chainteoirí Gaeilge an lae inniu.
12. The Foggy Dew…as Gaeilge!
Chuir Gráinne Holland s’againn féin an leagan iontach seo de ‘The Foggy Dew’ amach sa bhliain 2015 agus an tír ag réiteach le ceiliúradh agus comóradh a dhéanamh ar Éirí Amach na Cásca. Bíonn an t-amhrán seo i measc na míreanna is mó éileamh ar NÓS bliain i ndiaidh bliana.
11. Cé mhéad duine a fheiceann an Ghaeilge gach lá ar Twitter? 1,200,000
Tuilleadh taighde ó Kevin Scannell ó Ollscoil Missouri ar liosta na bliana seo! D’aimsigh Kevin 309 cuntas a chuireann ábhar amach ar bhonn laethúil agus ansin d’úsáid sé API Twitter chun anailís a dhéanamh ar leantóirí na gcuntas sin – ba ansin a d’aimsigh sé an 1,200,000 cuntas uathúil a “fheiceann” an Ghaeilge ar Twitter gach lá.
10. FÍSEÁN: Mná na hÉireann ag ceol ar son Women’s Aid
Tháinig ceoltóirí as gach cearn den tír le chéile le leagan speisialta den amhrán iomráiteach ‘Mná na hÉireann’ a chanadh ar son an charthanais Women’s Aid. Thaifead gach duine a phíosa féin den amhrán sa bhaile agus ba é Seán Óg Graham a rinne meascán fuaime air agus Gráinne Holland a bhí i mbun eagarthóireachta. Bhí go leor ban ag streachailt le linn na dianghlasála agus theastaigh ó na ceoltóirí cúnamh a thabhairt dóibh.
9. Mícheál Ó Ciaraidh ag éirí as TG4
Tar éis dó beagnach sé bliana a chur isteach le TG4, d’fhógair an láithreoir aitheanta Mícheál Ó Ciaraidh in agallamh a rinne sé go heisiach le NÓS go raibh sé le héirí as sa samhradh. Tá a chomhlacht féin bunaithe aige ó shin agus tá ag éirí go maith leis sa chaibidil nua seo dá shaol.
8. Tá Róisín Wilson Gallda sínte faoin gcréafóg, tá an Liamach Gaelach i measc a muintire arís
Chuaigh an t-alt spreagúil seo ón gCorcaíoch Róisín Wilson go mór i bhfeidhm ar léitheoirí NÓS níos luaithe i mbliana, agus spreag daoine eile dul i mbun pinn agus gnímh faoina n-ainm féin. Chíor Róisín ceist a féiniúlachta féin san alt agus an cinneadh mór a rinne sí an leagan Gallda dá sloinne a fhágáil ina diaidh agus an chuid eile dá saol a chaitheamh faoina sloinne Gaelach.
7. Tá 46 duine áirithe i gcroíphobal na Gaeilge ar Twitter – cé hiad féin?
An tríú halt a bunaíodh ar eolas a fuarthas ó Kevin Scannell in Ollscoil Missouri. Liosta de na giolcairí Gaeilge atá i ‘gcroíphobal Gaeilge Twitter’ – is é sin le rá na daoine aonair a bhíonn ag giolcaireacht i nGaeilge amháin den chuid is mó den am. Cé go mbíonn na mílte cuntas ag úsáid na Gaeilge anois is arís ar Twitter, níl ach 46 cuntas pearsanta ag croí an phobail sin a úsáideann an Ghaeilge “go príomha agus go rialta”.
6. Cé hé an cainteoir dúchais Gaeltachta?
Thosaigh Máirtín Seoighe, as Conamara, ach ní Gaeltacht Chonamara, ag scríobh do NÓS san fhómhar agus ba é an t-alt misniúil macánta seo faoin tógáil ‘Ghaeltachta’ a fuair sé taobh amuigh den Ghaeltacht oifigiúil a tharraing aird ár léitheoirí ar a shaothar.
“Ar ndóigh, ní raibh rogha ar bith againn ach Gaeilge a labhairt,” a dúirt sé agus is fiú go mór an t-alt iomlán a léamh.
5. Focail a tháinig chun cinn le linn Covid-19
Seo cartún a tharraing Ciaraíoch dúinn i mí Aibreáin, bunaithe ar an eolas a chuir Kevin Scannell ar fáil dúinn faoi úsáid na Gaeilge ar líne le linn na paindéime. Is focail úrnua iad cuid de na téarmaí ar an liosta agus is focail iad an chuid eile acu a bhí sna foclóirí i gcónaí, ach nach raibh chomh mór sin sa chaint. Mar is dual di, tá léaráid álainn chliste déanta ag Ciaraíoch dúinn.
4. Aimseoidh mé coirnéilín compordach in aice an taephota do na léachtaí ar líne
Duine eile a thosaigh ag scríobh linn i mbliana ná Domhnall Ó Braonáin as Indreabhán i nGaeltacht Chois Fharraige. Is é Domhnall colúnaí ollscoile NÓS don bhliain acadúil 2020/21 agus cé gur beag am a chaitheann sé san ollscoil féin i mbliana, cuireann sé ag machnamh muid ó sheachtain go seachtain lena ailt ghrinn mhachnamhach.
3. 10 ndeasú gnéis as Gaeilge
Foilsíodh an t-alt seo den chéad uair in 2015 agus go dtí seo bhí sé ar bharr an liosta ag deireadh gach bliana. Cur síos fileata ar dheasuithe éagsúla gnéis don Ghael ar mhaith leis a theanga a úsáid sa seomra leapa – Kama Sutra na Gaeilge! Is é an t-alt seo an t-alt is mó léamh riamh ar NÓS i gcónaí agus spéis leanúnach ag ár léitheoirí sna bealaí is fearr le craiceann a bhualadh as Gaeilge.
2. Logainmneacha Mheiriceá – Gaelaithe
An léarscáil dheireanach ar liosta na bliana seo (bhí go leor acu ann inné!) agus an dara ceann ó cheárta Eoin P Uí Mhurchú. D’fhoilsigh Eoin an léarscáil seo sna sála ar an gceann a rinne sé de Shasana i dtreo dheireadh na bliana seo caite agus bhí an-éileamh go deo uirthi, go mór mór i measc ár léitheoirí sna Stáit Aontaithe.
1. Conas is féidir tacú le #blacklivesmatter? Deich leid don duine geal
Seo an chéad alt a scríobh Wuraola Majekodunmi do NÓS. Chuir dúnmharú George Floyd uafás ar mhuintir na hÉireann ag tús an tsamhraidh agus spreag an t-eachtra plé go leor in Éirinn faoin gciníochas sa tír seo. Chuir Ola peann le pár agus thug deich leid don duine geal faoin tacaíocht a d’fhéadfaí a thabhairt don ghluaiseacht frithchiníochais Black Lives Matter.
