Tá cáineadh déanta ag triúr ollúna ar an phlean atá ag Ollscoil Toronto i gCeanada athrú “ó thalamh” a dhéanamh ar a gcúrsa sa ‘Léann Ceilteach’ agus ‘Léann na hÉireann agus na mBriotanach’ a dhéanamh de.
Má chuirtear na hathruithe atá beartaithe don Léann Ceilteach i bhfeidhm in Ollscoil Toronto, ní bheidh sé riachtanach feasta go ndéanfadh mic léinn an chúrsa staidéar ar theangacha Ceilteacha, an Ghaeilge san áireamh.
Deir Máirín Ní Dhonnchadha, Ollamh Emeratus le Sean- agus Meán-Ghaeilge in Ollscoil na Gaillimhe, gur easpa tuisceana ar an Léann Ceilteach atá i gceist le plean Ollscoil Toronto fáil réidh le teagasc teangacha.
“Is léir nach dtuigeann na pleanálaithe a riachtanaí is atá na teangacha chun céim ar fónamh a thairiscint, chun mic léinn a chumasú le dul i mbun taighde iad féin.
“Ní thuigeann siad ach an oiread go mbeadh díobháil as cuimse á déanamh acu don cheangal seanbhunaithe atá saothraithe le dua mór ag an bhfoireann in Ollscoil Toronto leis an ngréasán scoláirí sa Léann Ceilteach ar fud an domhain.”
Dúirt Ní Dhonnchadha gur céim “fíorthábhachtach” atá sa chéim sa Léann Ceilteach a bunaíodh i 1981 agus gur “athrú ó thalamh” a bhí sna pleananna atá ag Ollscoil Toronto.
“Tá an chéim sa Léann Ceilteach in Ollscoil Toronto fíorthábhachtach i gcomhthéacs an disciplín, go háirithe i Meiriceá Thuaidh. Dá fheabhas í an chéim, ní raibh ina bun riamh ach beagán foirne.
“De réir mar a thuigim, gearradh siar ar an infheistíocht le beagán blianta, thit líon na mac léinn ach, in ionad an bhunfhadhb a réiteach, táthar ag cuimhneamh anois ar athrú ó thalamh a dhéanamh, fáil réidh le múineadh na Gaeilge agus na Breatnaise, agus Irish and British Studies a thairiscint.”
Dúirt Máirtín Coilféir, Ollamh Cúnta i Scoil an Léinn Éireannaigh in Ollscoil Concordia in Montreal Cheanada gur “buille tubaisteach” do theagasc na dteangacha Ceilteacha trí chéile é an plean atá beartaithe don Léann Ceilteach i gColáiste St. Michael in Ollscoil Toronto.
“Níl mórán den Léann Ceilteach fanta sa taobh seo tíre. Má bhíonn na teangacha Ceilteacha á dteagasc ar chor ar bith, is iondúil gur ag díriú ar cheann amháin –nua-Ghaeilge, mar shampla, nó nua-Ghàidhlig – a bhíonn an roinn.
“Ní minic a bhíonn an cur chuige comparáideach, ilteangach, ríleathan sin a bhíonn i gceist sa Léann Ceilteach — nó sa gcuid is fearr den Léann Ceilteach, faoi mar a chleachtaí in St. Mike’s é — ní minic a bhíonn sé sin ar fáil.
“Tá sé d’ádh ormsa bheith ag obair sa roinn ‘Ceilteach’ is mó san oileán úr — Roinn an Léinn Éireannaigh in Ollscoil Concordia in Montréal — ach, mar is léir ón ainm, is leis an nGaeilge amháin a bhíonn muide ag plé. Buille tubaisteach do theagasc na dteangacha Ceilteacha trí chéile é an t-athrú seo atá beartaithe, ar an mbonn sin.”
Dúirt Brian Ó Conchubhair, ollamh comhlach le Gaeilge agus údar atá ag obair i Stáit Aontaithe Mheiriceá le fada, gur léiriú atá sa phlean atá ag Ollscoil Toronto ar an chúngú atá á dhéanamh ag institiúidí oideachais ar theangacha.
“Tá an-bhéim anois ar chumas cultúrtha, nó ‘cultural competency’ seachas ar líofacht teanga, ach an ionann an dá rud?”
“Tá teangacha, idir mhór agus bheag, faoi bhagairt in ollscoileanna ar fud an domhain. Is cuma más Toronto, West Virginia, Notre Dame nó Obar Dheathain atá i gceist.
“Tá ollscoileanna ag dúnadh ranna teangacha agus ag fáil réidh le cúrsaí, le céimeanna teangacha agus le riachtanais teangacha,” a dúirt an tOllamh Brian Ó Conchubhair.
