Bhí ‘formhór mór’ na n-aighneachtaí scríofa a fuair an Roinn Oideachais faoi chóras nua na ndíolúintí i gcoinne ceann de na hathruithe is conspóidí a cuireadh ar an gcóras.
De réir na tuarascála faoi phróiseas comhairliúcháin phoiblí na díolúine, thagair breis is dhá dtrian den 149 aighneacht scríofa a fuarthas don mholadh go bhfágfaí faoin bpríomhoide feasta díolúine ón nGaeilge a cheadú.
Go dtí seo bhíodh tuairisc ó shíceolaí riachtanach chun a leithéid a fháil.
Deirtear sa tuarascáil nua ó shaineolaithe in Ollscoil na hÉireann, Gaillimh a rinne anailís ar thorthaí an phróisis chomhairliúcháin gur easaontaigh ‘formhór mór’ de lucht scríofa na n-aighneachtaí leis an ról nua atá tugtha don phríomhoide sa chóras díolúintí.
De réir na tuarascála bhí imní ar lucht scríofa na n-aighneachtaí go mbeadh ardú mór ar líon na ndíolúintí faoin gcóras nua agus go gcuirfeadh tuismitheoirí brú míchuí ar phríomhoidí díolúine a cheadú.
Níor mhol ach “mionlach an-bheag” go bhfágfaí faoin bpríomhoide nó bord bainistíochta an cinneadh faoi dhíolúine a cheadú do dhalta le deacrachtaí foghlama.
Léiríonn an tuarascáil go bhfuil an córas nua díolúintí ag teacht cuid mhór le torthaí an tsuirbhé ar líne a d’fhreagair breis is 11,000 duine mar chuid den phróiseas comhairliúcháin.
Aithnítear sa tuarascáil, áfach, gur ardaíodh ceisteanna mar chuid den phróiseas faoi bhailíocht agus chur chuige an tsuirbhé féin. Bhí imní ar roinnt daoine faoin modheolaíocht agus faoin bhfoclaíocht a roghnaíodh don suirbhé agus go ndearnadh aimsir na Nollag é. Bhíothas míshásta leis faoin tslí ar bhain an Roinn úsáid as torthaí taighde agus na dréachtchiorcláin á ndearadh acu.
Is sna haighneachtaí scríofa a cuireadh faoi bhráid na Roinne is mó atá neamhréir idir tuairimí an phobail agus na saineolaithe agus an córas nua atá á thabhairt isteach i mbliana.
Deirtear, mar shampla, gurb é an “moladh ba choitianta” a rinneadh sna haighneachtaí gur cheart cosc a chur ar aon dalta a gheobhadh díolúine ón nGaeilge aon nuatheanga iasachta a staidéar, moladh ar tháinig Aire Stáit na Gaeltachta Seán Kyne leis níos túisce i mbliana.
Diúltaíodh don mholadh sin.
An dara moladh ba mhó a rinneadh sna haighneachtaí ná go ndéanfaí soiléiriú ar cé acu an nglacfaí le ‘strus agus imní’ mar údar le díolúine a fháil.
An Roinn Oideachais féin a mhol ag tús an phróisis chomhairliúcháin gur chóir an “imní” agus an “strus” a luann daoine le foghlaim na Gaeilge a thabhairt san áireamh sa phlé.
Deirtear sa tuarascáil gur léiríodh tuairimí an-éagsúil sna haighneachtaí faoi cheist na díolúine féin, daoine áirithe a cheap nár mhaith ann an díolúine in aon chor agus daoine eile a cheap gur chóir go mbeadh rogha ag cách díolúine a fháil.
In ainneoin na héagsúlachta sin, deirtear gurb í “an phríomhtheachtaireacht” a bhí sna haighneachtaí ar fad nár cheart leasú a dhéanamh ar chóras na ndíolúintí beag beann ar an gcomhthéacs oideachais agus sóisialta.
Chomh maith leis sin, deirtear gur thug daoine le fios nár cheart leasú a dhéanamh ar pholasaí na díolúine gan leasú a dhéanamh chomh maith ar churaclam na Gaeilge. Bhí an tuairim seo ag daoine beag beann ar a ndearcadh i leith staidéar na Gaeilge.
De réir na tuarascála “príomhphointe” eile a rinneadh sna haighneachtaí ná gur minic míthuiscint ar dhaoine faoi cheangal a bheith idir riachtanais speisialta oideachais agus foghlaim teanga.
Luaitear gur cuireadh raidhse taighde ar fáil don Roinn a léirigh na buntáistí a bhaineann leis an dátheangachais agus an t-ilteangachais do dhaltaí is cuma a gcumas. Dúradh sna haighneachtaí gur chóir an t-eolas sin a chur ar a súile d’oideachasóirí, do thuismitheoirí agus don dream gairmiúil a bhíonn ag déileáil le daltaí.
Seo ceann de na pointí is mó atá déanta ag an saineolaí oideachais an tOllamh Pádraig Ó Duibhir, duine de na saineolaithe is mó a bhfuil cáineadh déanta aige ar an gcóras nua.
Maidir leis na critéir nua don díolúine, bhí móramh de na daoine a líon an suirbhé ar son fhormhór na n-athruithe atá déanta. Léiríodh roinnt imní faoin moladh gur i rang a trí a chéad cheadófaí díolúine do dhalta a raibh deacrachtaí soiléire foghlama aige ar feadh i bhfad roimhe sin.
Léiríodh imní chomh maith go mbeadh cead díolúine ag aon dalta a mbeadh scór caighdeánach ag an 10ú peircintíl nó faoina bhun aige ar thriail scoite i léamh focal nó i léamhthuiscint nó litriú.
Maidir le haois na díolúine is ocht mbliana nó ‘rang a dó ar a laghad’ a roghnaigh an Roinn mar chritéar. Níor tháinig aon athrú ar an moladh faoin 10ú peircintíl.
I nGaeilge a bhí 25% de na haighneachtaí scríofa agus i mBéarla a bhí an chuid eile. Ó eagraíochtaí a tháinig 24 de na haighneachtaí agus ó dhaoine aonair a tháinig an 125 eile.
Maidir leis an suirbhé ar líne, i mBéarla a líon 95.3% de dhaoine é.
Bhí ceist na Gaeilge éigeantaí sa treis sa phróiseas comhairliúcháin, go háirithe sa suirbhé ar líne. Deirtear sa tuarascáil go ndúirt roinnt daoine gur cheart go mbeadh an Ghaeilge ina hábhar roghnach, rud a chuirfeadh deireadh leis an díolúine.
Deirtear sa tuarascáil, áfach, nár thug ach líon beag de na daoine sin aon mhíniú réasúnta ar an moladh sin.
Deirtear sa tuarascáil gur luadh tábhacht na Gaeilge ó thaobh an chultúir i bhformhór na n-aighneachtaí, ach go ndúirt roinnt daoine gur dearcadh cúng ar cad is Gael ann a ghineann Gaeilge ‘éigeantach’.
