Mairfidh ‘maorlathas’ na Gaeilge níos faide ná pobal na Gaeltachta ceal straitéis tarrthála, a deir sochtheangeolaí aitheanta.
Tá rabhadh tugtha ag an Ollamh Conchúr Ó Giollagáin agus ag Iain Caimbeul gur faide a mhairfidh polasaithe Gàidhlig na hAlban ná pobal labhartha na teanga sin, agus deir Ó Giollagáin gurb é an dála céanna ag Gaeltacht na hÉireann é.
“Is í an chinniúint chéanna atá i ndán do Ghaeltacht na hÉireann faoi réir na gcúinsí reatha. Mairfidh maorlathas na Gaeilge in Éirinn níos faide ná an pobal Gaelach mura mbeifear in ann straitéis tarrthála a chur i bhfeidhm atá níos ábhartha ná an cur chuige reatha. Is ionann glacadh leis na polasaithe neamhábhartha reatha agus géilleadh go hoifigiúil d’imeacht as na Gaeltachta.
“Cloistear an cur i gcéill oifigiúil céanna in Éirinn, is a chloistear in Albain, faoin dul chun cinn eagraíochtúil fhad is atá creimeadh leanúnach ag teacht ar an bpobal urlabhra Gaeilge.”
Deir Conchúr Ó Giollagáin go n-admhaíonn lucht ceannais eagraíochtaí teanga in Éirinn go bhfuil éigeandáil sa Ghaeltacht, ach go bhfágann an cur chuige atá acu “nach bhfuil siad sásta ná inniúil ar bheartais a chur i bhfearas a bheadh fóinteach in aghaidh an ghátair a bhfuil an pobal Gaelach ann”.
Deir Ó Giollagáin go bhfuil pobal na Gaeltachta “curtha sa riocht” go bhfuil siad “ag tabhairt cúnaimh” don státchóras “láthair oidhreachta agus siamsaíochta” a dhéanamh den Ghaeltacht do dhaoine “ar spéis leo an Ghaeilge a chleachtadh ina dara teanga”.
Is ionann an cur chuige i leith na teanga mar atá, a deir sé, agus a bheith “ag fáil faoi réir do ré na hiarGhaeltachta”.
Deir Ó Giollagáin go bhfuil Gaeltacht na hAlban i bhfad níos leochailí ná Gaeltacht na hÉireann mar go bhfuil an pobal Gaelach in Albain i bhfad níos lú, nach bhfuil dóthain cainteoirí cumasacha ann ach amháin i measc seandaoine agus toisc nach bhfuil an tacaíocht oifigiúil chéanna ag an nGàidhlig is atá ag an nGaeilge in Éirinn.
An tOllamh Conchúr Ó Giollagáin, sochtheangeolaí aitheanta a bhfuil go leor scríofa aige faoina bhfuil i ndán don Ghaeltacht sa tír seo, a bhí i gceann an taighde ónar tháinig an rabhadh go raibh an baol ann go dtiocfadh deireadh leis na pobail labhartha Gaeilge in Albain taobh istigh de dheich mbliana.
Deich mí ó foilsíodh an tuarascáil sin, in alt a scríobh sé don Scottish Herald, dúirt Conchúr Ó Giollagáin nach raibh aon straitéisí nua á réiteach le déileáil leis an ngéarchéim teanga.
Mar atá ráite aige cheana faoin anchaoi ina bhfuil an Ghaeilge i nGaeltacht na tíre seo, dúirt Conchúr Ó Giollagáin nach “rogha chuí” é an “status quo” más leis an Gàidhlig maireachtáil mar theanga phobail.
I gcáipéis nua, ‘Moving Beyond Asocial Minority-Language Policy’, maíonn Ó Giollagáin agus Iain Caimbeul, gurb í an ghné is mó a bhaineann le polasaí Gaeilge na hAlban “go dtugtar tosaíocht do chur chun cinn na teanga gan dóthain airde a thabhairt ar cheisteanna a bhaineann le cosaint na teanga”.
“Is ríshoiléir cheana féin, má chloítear leis an status quo, gur faide a mhairfidh polasaí Gaeilge na tíre ná an pobal a labhraíonn an teanga sin,” a deirtear sa gcáipéis.
Tugtar rabhadh chomh maith go bhfuil “an drochbhail atá ar an teanga ina pobal labhartha ceilte ag an athbheochan agus an dul chun cinn bréige a thuigtear ó lucht oifigiúlachas na Gaeilge”.
Deir na scoláirí go ndearna an polasaí Gaeilge sna scoileanna, sna meáin agus i gcúrsaí riarachán poiblí “leas do phróifíl na Gaeilge i measc an phobail” ach go raibh an polasaí sin “neamhéifeachtach mar pholasaí sóisialta” toisc nach ndíríonn sé ar an bpobal a labhraíonn an Ghaeilge faoi láthair.
Áitíonn an bheirt scoláirí nár réitíodh aon pholasaí stuama go dtí seo ar mhaithe leis na grúpaí cainteoirí Gaeilge a chothú agus a fhorbairt ina bpobail féin, bíodh sin ar na hoileáin nó sna gréasáin de chainteoirí a bhog go bailte móra na hAlban.
Áitíonn Ó Giollagáin agus Caimbeul go bhfuil an iomarca béime sa bpolasaí reatha ar an oideachas foirmiúil agus ar na foghlaimeoirí fásta. Maíonn siad go bhfuil dochar á dhéanamh ag an gcur chuige sin do na cainteoirí dúchais Gaeilge nach bhfuair riamh dóthain airde ná acmhainní.
Áitíonn na scoláirí gur mó aird atá sa bpolasaí teanga ar “cloí go docht leis an gcreat earnála atá ann chun an Ghaeilge a chur chun cinn seachas an Ghaeilge a chothú agus a choinneáil á labhairt mar theanga phobail”.
