Foclóir Mháirtín Uí Chadhain ar Twitter
Beidh cuntas nua Twitter ag roinnt cuid den saibhreas Gaeilge a bhailigh an scríbhneoir mór le rá Máirtín Ó Cadhain lena chuid leantóirí an bhliain seo chugainn. Tá Acadamh Ríoga na hÉireann taobh thiar den chuntas nua @OCadhain_RIA agus beidh na leaganacha cainte agus focail a bhailigh an Cadhnach agus é ag obair don Ghúm sna 1930idí agus na 1940idí á roinnt mar chuid de chomóradh 50 bliain a bháis an bhliain seo chugainn.
Idir na blianta 1937 agus 1946, bhí údar Cré na Cille ag obair faoi scéim de chuid An Ghúim ag cnuasach focal agus leaganacha cainte as a áit dhúchais, Gaeltacht na Gaillimhe. Chuir sé breis agus 1,000,000 focal d’ábhar chuig an nGúm, faoi bhreis agus míle ceannfhocal.
Bhí liostaí seo an Chadhnaigh in úsáid agus mórfhoclóir Néill Uí Dhónaill á chur i dtoll a chéile sna 1970idí. Chuir Oifigeach Foilseacháin an Ghúim na linne, Seán Mac Lellan, treoir bheacht ar fáil don Chadhnach agus é ag bailiú an ábhair.
“Caithfear an focal nó an téarma atá i gceist a mhíniú agus a chur le hobair sa leagan (nó na leaganacha) nádúrtha Gaeilge a ghabhann leis de ghnáth. Chuige sin beidh sé riachtanach abairtí agus samplaí a thabhairt chun an chiall atá leis a chur in iúl go soiléir…’
Deir Acadamh Ríoga na hÉireann go ndeachaigh Máirtín Ó Chadhain “i mbun a chúraim go dícheallach” agus go raibh leaganacha cainte dá leithéid á mbailiú ag an údar as a stuaim féin cúig bliana déag sular iarr An Gúm air é a dhéanamh.
“Is ón gcaint bheo is mó a tharraing sé na samplaí a chuir sé ar fáil mar léiriú ar leagan cainte a úsáid. agus tá doimhneacht agus téagar sna leaganacha uaidh a thugann léargas dúinn, ní amháin ar an gcur amach a bhí aige ar an teanga, ach ar fhorbairt a intinne agus a chumais mar scríbhneoir cruthaitheach chomh maith.
“Chomh maith leis sin, tharraing sé ar a stór amhrán agus seanchais nuair a bhí sampla oiriúnach ar fáil ansin. Tá an greann i gcuid mhaith de na leaganacha, agus tá an ghaois i gcuid mhaith eile, ach thar aon rud eile, tá gus agus gearradh na Gaeilge iontu,” a dúirt urlabhraí de chuid an Acadaimh.
