Léiríonn figiúirí nua go bhfuil formhór na ndaltaí iarbhunscoile a bhfuil díolúine acu ón nGaeilge de bharr deacrachtaí foghlama i mbun staidéir ar theanga iasachta.
De réir anailíse atá déanta ag Tuairisc ar fhigiúirí nua a fuaireamar ón Roinn Oideachais don scoilbhliain 2021-22, bhí beagnach dhá thrian den 26,000 dalta iar-bhunscoile a raibh díolúine acu de bharr riachtanas speisialta oideachais ag tabhairt faoin bhFraincis, an Ghearmáinis nó an Spáinnis.
Deir lucht an ghaeloideachais go léiríonn líon na ndaltaí a bhfuil díolúine ón nGaeilge acu ach a dhéanann staidéar ar theangacha eile an fhadhb a bhaineann le córas na ndíolúintí.
In 2021-22, bhí díolúine ón nGaeilge ag 41,158 dalta iarbhunscoile ar fad, nó 11% de na daltaí sa chóras. De réir fhigiúirí na Roinne, bronnadh 26,287 acusan de bharr riachtanas speisialta oideachais (RSO). Ciallaíonn sin gur dearbhaíodh go raibh deacracht foghlama ag dalta nó go raibh scór caighdeánach ag an 10ú peircintíl nó faoina bhun aige ar thriail scoite i léamh focal, i léamhthuiscint nó i litriú.
Den 26,287 dalta sin, bhí nach mór 17,000 acu ag tabhairt faoi nuatheanga Eorpach eile seachas an Ghaeilge agus an Béarla – Fraincis (9,144), Gearmáinis (3,298) nó Spáinnis (4,501).
Deir an Roinn go bhféadfadh dalta a rinne staidéar ar níos mó ná teanga amháin a bheith san áireamh faoi dhó nó faoi thrí sa bhfigiúr iomlán, ach meastar gur líon an-íseal a bheadh i gceist ansin.
Is ag leibhéal na Sraithe Sóisearaí is mó a bhí daltaí a raibh díolúine ar bhonn RSO ag tabhairt faoi theanga eile – beagnach 12,000 ar fad. Ní raibh ach beagán os cionn 2,100 dalta i gceist ag leibhéal na hArdteiste ach bhí 40% níos lú daltaí ag an leibhéal sin i gcomparáid leis an tSraith Shóisearach.
Bhí thart ar 2,800 dalta a raibh díolúine acu ar bhonn RSO san idirbhliain ag staidéar teanga iasachta.
Tá ráite ag an saineolaí oideachais, an tOllamh Pádraig Ó Duibhir, go léiríonn líon na ndaltaí le díolúine a dhéanann staidéar ar nuatheangacha Eorpacha eile “nach bhfuil a leithéid de rud ann agus sain-mhíchumas foghlama teanga”.
“Toisc go bhfuil a leithéid de rud ann agus díolúine, tugann sé an teachtaireacht d’fhoghlaimeoirí́ go bhfuil foghlaim na Gaeilge deacair agus go bhfuil daoine áirithe ann nach féidir leo an Ghaeilge a fhoghlaim,” a dúirt Ó Duibhir, atá ina Stiúrthóir ar SEALBHÚ, ionad teangeolaíochta in Ollscoil Chathair Bhaile Átha Cliath.
Tá molta ag Ó Duibhir fáil réidh le díolúintí sa bhunscoil. Níor cheart, a deir sé, díolúine a bhronnadh ach ar an 2-3% de dhaltaí, dar leis, a bhfuil deacrachtaí foghlama tromchúiseacha acu.
Tá ceist na ndíolúintí go mór i mbéal an phobail faoi láthair agus sraith cruinnithe á reáchtáil ag Coiste Gaeilge an Oireachtais faoin ábhar.
Bhí ionadaithe ó eagraíochtaí teanga, ó cheardchumainn na múinteoirí agus na bpríomhoidí agus ó Chumann Disléicse na hÉireann i measc na ndaoine a tháinig os comhair an choiste go dtí seo. Bhí imní mhór ar a bhformhór faoin chóras na díolúine mar atá.
Tá an tAire Oideachais Norma Foley agus oifigigh a Roinne le bheith os comhair an choiste amárach.
